從 Cauchy 不等式的一種證法談起
秦慶雄 · 範花妹
在不等式的證明方法中, 讀者一定了解 Cauchy 不等式的一種證法:
記 M = Xn
i=1
a2i, N = Xn
i=1
b2i, 當 MN = 0 時, ³Xn
i=1
a2i
´³Xn
i=1
b2i
´
=
³Xn
i=1
aibi
´2
; 當 M N 6= 0 時, 則
2 = M M + N
N = Xn
i=1
a2i
M +
Xn i=1
b2i
N =
Xn i=1
a2i M +
Xn i=1
b2i N ≥
Xn i=1
2|aibi|
√M N = 2
Xn i=1
|aibi|
√M N ,
即 2 ≥ 2
Xn i=1
|aibi|
√M N , 整理得
³Xn
i=1
a2i
´³Xn
i=1
b2i
´≥³Xn
i=1
|aibi|´2
.
所以, ³Xn
i=1
a2i
´³Xn
i=1
b2i
´≥³Xn
i=1
aibi
´2
.
筆者稱此法為構造 “數字” 法, 本文結合算術—幾何平均不等式, 推廣此法的使用範圍, 簡 證或推廣了幾個著名或新穎的不等式:
例1: 已知 a, b, c ∈ R+, 試證明:
(a2+ ab + b2)(b2+ bc + c2)(c2+ ca + a2)≥ (ab + bc + ca)3 (1)
85
證明: 記 M1 = a2+ ab + b2, M2 = b2+ bc + c2, M3 = c2+ ca + a2,則 3 = M1
M1 +M2 M2 + M3
M3
= a2+ ab + b2
M1 +b2+ bc + c2
M2 + c2+ ca + a2 M3
=
³ a2 M1 + c2
M2 + ca M3
´ +
³ ab M1 + b2
M2 + a2 M3
´ +
³ b2
M1 + bc M2 + c2
M3
´
≥ 3ca
√3
M1M2M3 + 3ab
√3
M1M2M3 + 3bc
√3
M1M2M3
= 3(ab + bc + ca)
√3
M1M2M3 , 即 3 ≥ 3(ab + bc + ca)
√3
M1M2M3
, 整理得
M1M2M3 ≥ (ab + bc + ca)3,
也就是 (a2+ ab + b2)(b2+ bc + c2)(c2+ ca + a2)≥ (ab + bc + ca)3,從而, (1) 式得證。
例 2: 若 a1, a2, . . . , an 為滿足 Xn
i=1
ai = 1 的正數, λ ≥ 1 n2, 則
³
a1+ λ a2
´³
a2+ λ a3
´· · ·³
an+ λ a1
´≥³1 n + nλ
´n
(2)
證明: 記 M1 = a1+ λ
a2, M2 = a2+ λ
a3, . . . , Mn= an+ λ a1, 則 n = M1
M1 +M2
M2 +· · · +Mn Mn
=
a1 + λ a2 M1 +
a2 + λ a3
M2 +· · · +
an+ λ a1 Mn
=
³ a1 M1 + a2
M2 +· · · + an Mn
´ +
³ λ a2 M1 +
λ a3
M2 +· · · + λ a1 M3
´
≥n· √n
a1a2· · · an
√n
M1M2· · · Mn
+
nλ
√n
a1a2· · · an
√n
M1M2· · · Mn
,
= n
³
√n
a1a2· · · an+ λ
√n
a1a2· · · an
´
√n
M1M2· · · Mn
即 n ≥ n
³
√n
a1a2· · · an+ λ
√n
a1a2· · · an
´
√n
M1M2· · · Mn
, 整理得
M1M2· · · Mn≥³
√n
a1a2· · · an+ λ
√n
a1a2· · · an
´n
,
即 ³
a1+ λ a2
´³
a2+ λ a3
´· · ·³
an+ λ a1
´≥³
√n
a1a2· · · an+ λ
√n
a1a2· · · an
´n
.
因此, 要證明 ³
a1+ λ a2
´³
a2+ λ a3
´· · ·³
an+ λ a1
´≥³1 n + nλ
´n
成立, 只需要證明 ³
√n
a1a2· · · an+ λ
√n
a1a2· · · an
´n
≥³1 n+ nλ
´n
成立, 即證明 √n
a1a2· · · an+ λ
√n
a1a2· · · an ≥ 1
n + nλ⇔³1 n − √n
a1a2· · · an
´
(nλ− √n
a1a2· · · an)≥ 0,
由 1 n =
Xn i=1
ai n ≥ √n
a1a2· · · an, 和 nλ ≥ n · 1 n2 = 1
n 知, 上式成立。
從而, (2) 式得證, 由證明過程可知, 當且僅當 a1 = a2 =· · · = an 時, (2) 式取等號。
重複上述證明過程, 我們順勢可得 (2) 式的一個類似:
命題: 若 a1, a2, . . . , an 為滿足 Xn
i=1
ai = 1 的正數, λ ≥ 1 n2,則
³
a1+ λ a1
´³
a2+ λ a2
´· · ·³
an+ λ an
´≥³1 n + nλ
´n
(3) (3) 式推廣了 2008 年南京大學自主招生試題中的一道不等式:
設 a, b, c ∈ R+ 且 a + b + c = 1, 求證
³ a + 1
a
´³ b + 1
b
´³ c + 1
c
´≥ 1000 27 . 例 3: 設 a1, a2, . . . , an−m , m, n∈ N+, n− m ≥ 3, 則
(an1−am1 +n−m)(an2−am2 +n−m) · · · (ann−m−amn−m+n−m) ≥ (a1+a2+· · ·+an−m)n−m, (4) 證明: 當 ai > 0 (i = 1, 2, . . . , n− m) 時, 有
(ani−ami + n−m)−(ani−m+ n−m−1) = ani−m(ami −1)−(ami −1) = (ani−m−1)(ami −1) ≥ 0.
故, 要證 (an1−am1 +n−m)(an2−am2 +n−m) · · · (ann−m−amn−m+n−m) ≥ (a1+a2+· · ·+
an−m)n−m, 只需要證 (an−m1 + n− m − 1)(an−m2 + n− m − 1) · · · (ann−m−m+ n− m − 1) ≥ (a1+ a2+· · · + an−m)n−m. 記 Mi = ani−m+ n− m − 1 (i = 1, 2, . . . , n − m), 則
n− m = M1 M1 +M2
M2 +· · · +Mn−m Mn−m
= an1−m+ n− m − 1
M1 +an2−m+ n− m − 1
M2 +· · · + ann−m−m+ n− m − 1 Mn−m
=
³an1−m M1 + 1
M2 +· · · + 1 Mn−m
´ +
³ 1
M1 + an2−m
M2 +· · · + 1 Mn−m
´ +· · · +
³ 1 M1 + 1
M2 +· · · + ann−m−m Mn−m
´
≥ (n− m)a1
n−m√
M1M2· · · Mn−m + (n− m)a2
n−m√
M1M2· · · Mn−m +· · · + (n− m)an−m
n−m√
M1M2· · · Mn−m
= (n− m)(a1+ a2+· · · + an−m)
n−m√
M1M2· · · Mn−m
,
即 n − m ≥ (n− m)(a1+ a2+· · · + an−m)
n−m√
M1M2· · · Mn−m
, 整理得
M1M2· · · Mn−m ≥ (a1+ a2+· · · + an−m)n−m,
也就是 (an1−m+ n− m − 1)(an2−m+ n− m − 1) · · · (ann−m−m+ n− m − 1) ≥ (a1+ a2 +
· · · + an−m)n−m, 從而, (4) 式得證。
例 4: 在任意 4ABC 中, 若 n ∈ N+, 則有 cos2nA
sin2B + sin2C + cos2nB
sin2C + sin2A + cos2nC
sin2A + sin2B ≥ 1
22n−1, (5) 證明: 當 n = 1 時, 即為 (6), 也就是
cos2A
sin2B + sin2C + cos2B
sin2C + sin2A + cos2C
sin2A + sin2B ≥ 1
2 = 1 22×1−1. 當 n ≥ 2 時, 記
M = cos2nA
sin2B +sin2C+ cos2nB
sin2C +sin2A+ cos2nC
sin2A+sin2B, N = 2(sin2A+sin2B+sin2C),
則
n = M M + N
N + 1 +| · · · + 1{z }
(n−2)個1
=
cos2nA
sin2B + sin2C + cos2nB
sin2C + sin2A + cos2nC sin2A + sin2B M
+2(sin2A + sin2B + sin2C)
N + 1 +| · · · + 1{z }
(n−2)個1
=
à cos2nA sin2B+sin2C
M +sin2B + sin2C
N + 1
3+· · · +1
| {z 3}
(n−2)個13
!
+
à cos2nB sin2C+sin2A
M +sin2C + sin2A
N + 1
3+· · · +1
| {z 3}
(n−2)個13
!
+
à cos2nC sin2A+sin2B
M + sin2A + sin2B
N +1
3 +· · · + 1
| {z 3}
(n−2)個13
!
≥ n cos2A
√n
3n−2M N + n cos2B
√n
3n−2M N + n cos2C
√n
3n−2M N
= n(cos2A + cos2B + cos2C)
√n
3n−2M N . 即 n ≥ n(cos2A + cos2B + cos2C)
√n
3n−2M N , 整理得 M ≥ (cos2A + cos2B + cos2C)n
3n−2[2(sin2A + sin2B + sin2C)] = (cos2A + cos2B + cos2C)n 3n−2[6− 2(cos2A + cos2B + cos2C)]
= (cos2A + cos2B + cos2C)n−1 3n−2
³ 6
cos2A + cos2B + cos2C − 2´.
由常見三角不等式 cos2A + cos2B + cos2C ≥ 3 4, 得到
M ≥
³3 4
´n−1
3n−2
³ 6÷ 3
4 − 2´ = 1 22n−1,
也就是, 當 n ≥ 2 時, cos2nA
sin2B + sin2C + cos2nB
sin2C + sin2A + cos2nC
sin2A + sin2B ≥ 1 22n−1. 綜上, (5) 式得證。
註: 上述命題推廣了由劉健老師提出, 許康華老師在文 [1] 中證明了的如下命題:
在任意 4ABC 中, 有 cos2A
sin2B + sin2C + cos2B
sin2C + sin2A + cos2C
sin2A + sin2B ≥ 1
2. (6)
例 5: 設 ai ≥ 0, bi > 0 (i = 1, 2, . . . , n), l∈ N, k ∈ N+, 則
Xn i=1
al+ki bli ≥
³Pn i=1
ai
´l+k
nk−1
³Pn i=1
bi
´l. (7)
證明: 記 M = Pn
i=1
al+ki bli , N =
Pn i=1
bi,則
l + k = M M + lN
N + 1 +| · · · + 1{z }
(k−1)個1
= Pn i=1
al+ki bli
M + l Pn i=1
bi
N + 1 +| · · · + 1{z }
(k−1)個1
= Xn
i=1
³al+kibl i
M + bi
N +· · · + bi
| {z N}
l個biN
+ 1
n +· · · + 1
| {z n}
(k−1)個1n
´
≥ Xn
i=1
(l + k)ai
l+k√
nk−1M Nl =
(l + k) Xn
i=1
ai
l+k√
nk−1M Nl,
即 l + k ≥
(l + k) Xn
i=1
ai
l+k√
nk−1M Nl, 整理得 nk−1M Nl ≥ ³Pn i=1
ai
´l+k
, 即 M ≥
³Pn i=1
ai
´l+k
nk−1Nl 。 從而 有 Pn
i=1
al+ki bli ≥
³Pn i=1
ai
´l+k
nk−1
³Pn i=1
bi
´l。
註: 例 5 推廣了著名的 Radon 不等式。
例 6: 設 ai > 0 (i = 1, 2, . . . , n), k > 0, n≥ 3, 且 m, n ∈ N+, 則 am1
a2+ a3+· · · + an−1+ kan + am2
a3+ a4+· · · + an+ ka1 +· · ·
+ amn
a1+ a2+· · · + an−2+ kan−1 ≥ (a1+ a2+· · · + an)m−1
nm−2(n− 2 + k) (8) 證明: 記
M = am1
a2+· · · + an−1+ kan + am2
a3+· · · + an+ ka1 +· · · + amn
a1+· · · + an−2+ kan−1, N = (n− 2 + k)(a1+ a2+· · · + an),
則 m = M
M +N
N + 1 +| · · · + 1{z }
(m−2)個1
=
am1
a2+· · · + an−1+ kan + am2
a3+· · · + an+ ka1 +· · · + amn
a1+· · · + an−2+ kan−1 M
+(a2+· · ·+an−1+kan)+(a3+· · ·+an+ka1)+· · ·+(a1+· · ·+an−2+kan−1) N
+ 1 +| · · · + 1{z }
m−2個1
=
³ am1
a2+· · · + an−1+ kan
M +a2+· · · + an−1+ kan
N + 1
n +· · · + 1
| {z n}
m−2個n1
´
+
³ am2
a3+· · · + an+ ka1
M +a3+· · · + an+ ka1
N + 1
n +· · · + 1
| {z n}
m−2個n1
´ +· · ·
+
³ amn
a1+· · · + an−2+ kan−1
M + a1+· · · + an−2+ kan−1
N + 1
n +· · · + 1
| {z n}
m−2個n1
´
≥ ma1
m√
nm−2M N + ma2
m√
nm−2M N +· · · + man
m√
nm−2M N = m(a1+ a2+· · · + an)
m√
nm−2M N ,
即 m ≥ m(a1+ a2+· · · + an)
m√
nm−2M N , 整理得 MN ≥ (a1 + a2+· · · + an)m
nm−2 , 即 (n − 2 + k)(a1+a2+· · ·+an)M ≥ (a1+ a2+· · · + an)m
nm−2 ,也就是 M ≥ (a1+ a2+· · · + an)m−1 nm−2(n− 2 + k) 。 從而, (8) 式得證。
例 7: 已知 0 < x < π
2, a, b 均為正實數, m, n ∈ N+, 求函數 y = a
sinmn x+ b
cosmn x 的最小 值。
解:
2m+n= 2ma
y sinmn x + 2mb
y cosmn x + n cos2x + n sin2x
= a
y sinmn x +· · · + a y sinmn x
| {z }
2m個
+ sin| 2x +· · · + sin{z 2x}
n個sin2x
+ b
y cosmn x+· · · + b y cosmn x
| {z }
2m個
+ cos| 2x +· · · + cos{z 2x}
n個cos2x
≥(2m + n) · 2m+ns³ a y sinmn x
´2m
· (sin2x)n +(2m + n)· 2m+n
s³ b y cosmn x
´2m
· (cos2x)n
=(2m + n)2m+n r³a
y
´2m
+ (2m + n)2m+n s³b
y
´2m
=(2m + n)·
2m+n√
a2m+ 2m+n√ b2m
2m+np
y2m ,
即 2m+n ≥ (2m+n)·
2m+n√
a2m+ 2m+n√ b2m
2m+np
y2m ,整理得 y ≥ 2mr³
2m+n√
a2m+ 2m+n√ b2m
´2m+n
,
當且僅當 a
y sinmn x = sin2x, b
y cosmn x = cos2x, 即 tanmn+2x = a
b, 也就是 x = arctan
2m+nr³
a b
´m
時取等號。
所以, 函數 y = a
sinmn x + b
cosmn x 的最小值 ³
a2m+n2m + b2m+n2m
´2m+n
2m 。
鏈接練習:
1. 在 4ABC 中, 若 a > 0, n ∈ N+, 且 n ≥ 2, 則有 cos2nA
a + cos2A + cos2nB
a + cos2B + cos2nC
a + cos2C ≥ 3 4n−1(4a + 1). 2. 已知 a1 > a2 >· · · > an, k∈ N+, 則
1
(a1− a2)2k−1 + 1
(a2− a3)2k−1 +· · · + 1
(an−1− an)2k−1 ≥ (n− 1)2k (a1− an)2k−1. 3. 若 a1, a2, . . . , an 滿足 Pn
i=1
ai = S 的正數, 且 α > 0, λ ≥ ³S n
´2α
, b1, b2, . . . , bn 為 a1, a2, . . . , an 的一個排列, 則
³
aα1 + λ bα1
´³
aα2 + λ bα2
´· · ·³
aαn+ λ bαn
´≥h³S n
´α
+ λ
³n S
´αin
.
參考文獻
1. 許康華, 一個三角形不等式的證明: 幾何不等式在中國, 南京: 江蘇教育出版社, 1996, 43-45頁。
—本文作者任教中國雲南省大理州漾濞縣第一中學(高中部)—