• 沒有找到結果。

高中數學問題的實驗與猜想

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "高中數學問題的實驗與猜想"

Copied!
17
0
0

加載中.... (立即查看全文)

全文

(1)

高中數學問題的實驗與猜想

李政豐 · 錢閔蔚 · 高崇晏 · 崇瑋

(一) 引言:

八十七年的暑假, 很榮幸有機會參加交大應用數學系為高中職教師舉辦的 「數學與高科技 研習營」, 在一週的討論課程中, 得到很多的教學理念與方法, 在數學實驗的課程中有一點心得, 在此提出與老師們分享。

(二) 過程:

剛剛開始接到本校老師提出的問題: 試證明公式

n

Y

k=1

sin kπ 2n + 1 =

s

2n + 1 4n

(這個證明後來由張鎮華教授, 黃大原教授, 陳明峰老師分別提出, 在常庚哲教授的書中也有類 似的證法, 本文中所討論的是用不同的角度去思考問題所得到的經驗與收獲)。

在此之前我們對上面等式感到相當陌生, 因為 sin2n+1 絕大部份都是無理數, 而且是複雜 度高的根式, 為了確認公式的正確性, 於是我們開始實驗:

n= 1 sin π 3 =

s

3 4 =

√3 2 成立 n= 2 sin π

5 · sin2π 5 =

s

2 × 2 + 1 42 =

√5 4 成立 (sin 36 =

q

10 − 2√ 5

4 ,sin 72 =

q

10 + 2√ 5

4 )

n= 3 sin π

7 · sin2π

7 · sin3π 7 =

s

2 × 3 + 1 43 =

√7 8 n= 4 sin π

9 · sin2π

9 · sin3π 9 sin4π

9 =

s

2 × 4 + 1 44 =

√9 16 n= 5 sin π

11· sin2π

11 · sin 3π

11 · sin4π

11 · sin 5π 11 =

s

2 × 5 + 1 45 =

√11 32

53

(2)

其中 n = 3, 4, 5 都是由電算器算得, 於是臆測這個公式可能是對的。

(三) 逆向思考:

n

Y

k=1

sin kπ 2n + 1 =

s

2n + 1 4n

n

Y

k=1

sin2

2n + 1 = 2n + 1 4n

n

Y

k=1

1 − cos2n+12kπ

2 = 2n + 1

4n , 令 2π 2n + 1 = θ

n

Y

k=1

(1 − cos kθ) = (1 − cos θ) · (1 − cos 2θ)(1 − cos 3θ) · · · · (1 − cos nθ) = 2n + 1 2n

(四) 猜想:

上式左邊可看做函數 fn(x) = (x − cos θ)(x − cos 2θ)(x − cos 3θ)(x − cos 4θ) · · · (x − cos nθ) 用 x = 1 代入的結果。

(五) 找尋:

fn(x) 到底是那一種型態的多項式? (或 fn(x) = 0 是那一種型態的方程式?) 由 2π

2n + 1 = θ

n= 1 時 x− cos2π

3 = 0 ⇔ x + 1

2 = 0 ⇔ 2x + 1 = 0 f1(x) = 2x + 1 n= 2 時 (x − cos2π

5 )(x − cos4π

5 ) = 0 ⇔ x2+ 1 2x− 1

4 = 0 (cos2π

5 = −1 +√ 5

4 ,cos4π

5 = −1 −√ 5

4 )

⇔ 4x2+ 2x − 1 = 0 f2(x) = 4x2+ 2x − 1 n= 3 時 (x − cos2π

7 )(x − cos4π

7 ) · (x − cos6π 7 ) = 0

⇔ x3− (cos2π

7 + cos4π

7 + cos6π

7 )x2+ (cos2π

7 · cos4π

7 + cos2π

7 cos6π 7 + cos4π

7 · cos6π

7 )x − cos2π

7 cos4π

7 cos6π

7 = 0 · · · (甲式)

(3)

cos2π

7 + cos4π

7 + cos6π 7

= 2 sinπ7cos 7 + 2 sinπ7 cos7 + 2 sinπ7 cos7 2 sinπ7

= (sin7 + sin−π7 ) + (sin7 + sin −3π7 ) + (sin π + sin −5π7 ) 2 sinπ7

= −1 2 cos2π

7 · cos 4π

7 + cos2π 7 · 6π

7 + cos4π

7 · cos6π 7

= 1

2(2 cos2π

7 · cos4π

7 + 2 cos2π

7 · cos6π

7 + 2 cos4π 7 · 6π

7 )

= 1

2(cos6π

7 + cos2π

7 + cos8π

7 + cos4π

7 + cos10π

7 + cos2π 7 ) (cos8π

7 = cos6π

7 ,cos 10π

7 = cos4π 7 )

= cos2π

7 + cos4π

7 + cos6π

7 = −1 2 cos2π

7 cos 4π

7 cos6π 7

= cos2π

7 cos 4π

7 cos8π 7

= 1

8 sin7 (2 sin2π

7 cos2π

7 )(2 cos4π

7 )(2 cos8π 7 )

= 1

8 sin7 (sin 4π

7 )(2 cos4π

7 )(2 cos8π 7 )

= 1

8 sin7 (2 sin4π

7 cos4π

7 )(2 cos8π 7 )

= 1

8 sin7 (sin 8π

7 )(2 cos8π 7 )

= 1

2 sin7 (sin 16π 7 ) = 1

8 把這些結果代入 (甲式)

⇔ x3 +1

2x2− 1 2x− 1

8 = 0

⇔ 8x3+ 4x2− 4x − 1 = 0 f3(x) = 8x3+ 4x2− 4x − 1 n= 4 時 cos2π

9 +cos4π

9 +cos6π

9 + cos8π

9 = (2 cos3π 9 cos π

9)+(−1

2 )+cos8π 9 =−1

2

(4)

cos2π

9 cos4π

9 + cos2π

9 cos6π

9 + cos2π

9 cos8π

9 + cos4π

9 cos6π 9 + cos4π

9 cos8π

9 + cos6π

9 cos 8π 9

= 1

2(cos6π

9 + cos2π 9 ) − 1

2cos 2π 9 +1

2(cos10π

9 + cos6π 9 ) − 1

2cos4π 9 +1

2(cos12π

9 + cos4π 9 ) −1

2cos8π 9

= −1 4 +1

2cos2π 9 − 1

2cos2π 9 + 1

2cos10π 9 − 1

4 −1

2cos4π 9 − 1

4+1

2cos4π 9 −1

2cos 8π 9

= −3 4 cos2π

9 cos4π

9 cos 6π

9 + cos2π

9 cos4π

9 cos8π

9 + cos2π

9 cos6π

9 cos8π 9 + cos4π

9 cos6π

9 cos8π 9

= −1

2cos2π

9 cos 4π 9 +1

2(cos6π

9 + cos2π

9 ) cos8π 9 − 1

2cos2π

9 cos 8π 9

−1

2cos4π

9 cos 8π 9

= −1

4(cos6π

9 + cos2π 9 ) − 1

4cos 8π 9 +1

2cos2π

9 cos 8π 9 −1

2cos2π

9 cos 8π 9

−1

4(cos12π

9 + cos4π 9 )

= 1 8 − 1

4cos2π 9 −1

4cos8π 9 + 1

8− 1

4(cos4π 9 )

= 1 4 − 1

4(cos2π

9 + cos 4π

9 + cos8π 9 )

= 1 4 − 1

4(2 cos3π 9 cos π

9 + cos8π 9 )

= 1 4 cos2π

9 cos4π

9 cos 6π

9 cos8π 9

= −1

2cos2π

9 cos 4π

9 cos8π 9

= −1 2

h

1

8 sin9 (2 sin2π

9 cos2π

9 )(2 cos4π

9 )(2 cos8π 9 )

i

= −1 2

h

1 8 sin9

ih

sin16π 9

i

= (−1 2)(−1

8) = 1 16

(5)

把這些結果代入方程式 (x − cos9)(x − cos9 )(x − cos9 )(x − cos9 ) = 0 得 x4 +1

2x3− 3

4x2− 1 4x+ 1

16 = 0

⇔ 16x4+ 8x3− 12x2− 4x + 1 = 0

取 f4(x) = 16x4+ 8x3− 12x2− 4x + 1

(六) 觀察:

f1(x) = 2x + 1 f1(x) = 3 = 2 × 1 + 1

f2(x) = 4x2+ 2x − 1 = (2x)f1(x) − 1 f2(1) = 2f1(1) − 1 = 5 = 2 × 2 + 1 f3(x) = 8x3+4x2−4x−1=(2x)f2(x)−f1(x) f3(1) = 2f2(1) − f1(1) = 7 = 2×3+1 f4(x) = 16x4+ 8x3− 12x2− 4x + 1 f4(1) = 2f3(1) − f2(1) = 9 = 2 × 4 + 1

= (2x)f3(x) − f2(x)

(七) 猜想:

若規定 f0(x) = 1

觀察 f4(x) = 16x4+8x3−12x2−4x+1 = 24(x−cos 9 )(x−cos9 )(x−cos9 )(x−

cos9 ), 若調整假設 fn(x) = 2n(x−cos2n+1 )(x−cos2n+1 )(x−cos2n+1 ) · · · (x−cos 2n+12nπ ) 我們發現了一個奇妙的關係:

遞迴關係式 fn+2(x) = (2x)fn+1(x) − fn(x) 可能會成立 (n ∈ Z, n ≥ 0)

fn+2(1) = 2fn+1(1) − fn(1) = 2(2(n + 1) + 1) − (2n + 1) = 2(n + 2) + 1 可能會成立

(八) 再實驗:

f5(x) = (2x)f4(x) − f3(x) = 32x5+ 16x4− 32x3− 12x2+ 6x + 1

把 cos2kπ11 其中 k = 1, 2, 3, 4, 5 代入 f5(x) = 0 其值均甚小 (約為 a × 10−6, 1 ≤ |a| < 10) (此處寫了一個 qbasic 的程式把係數輸入計算)

f6(x) = (2x)f5(x) − f4(x) = 64x6+ 32x5− 80x4− 32x3+ 24x2+ 6x − 1 再把 cos2kπ13 其中 k = 1, 2, 3, 4, 5, 6 代入 f6(x) = 0 其值亦甚小 (約為 a × 10−7, 1 ≤ |a| <

10)。

(6)

(九) 預測:

遞迴關係式 fn+2(x) = (2x)fn+1(x) − fn(x) 會成立的機率相當大 (n ∈ Z, n ≥ 0) 至 少 fn(1) = 2n + 1 是成立的, 因此

fn(x) = 2n(x − cos 2π

2n + 1)(x − cos 4π

2n + 1)(x − cos 6π

2n + 1) · · · (x − cos 2nπ 2n + 1) 極有可能會成立。 果如此: f5(x) = 32x5+ 16x4− 32x3− 12x2+ 6x + 1 可藉由比較係數而 得到

5

X

k=1

cos 2kπ

11 = −1 2

5

Y

k=1

cos2kπ 11 = 1

32

f6(x) = 64x6+ 32x5− 80x4− 32x3+ 24x2+ 6x − 1 可藉由比較係數而得到

6

X

k=1

cos 2kπ

13 = −1 2

6

Y

k=1

cos2kπ 13 = 1

64

這些等式都是我們不太瞭解的無理數所構成, 於是我們產生了很大的興趣。

(十) 尋找證明:

x2n+1−1 = 0 的原根是 p = cos2n+1 +i sin2n+1 , 我們知道 p2n+1 = 1, 而 p1, p2, p3· · · p2n, p2n+1 是它的 2n + 1 個根 x2n+1− 1 = (x − 1)(x2n+ x2n−1+ · · · + x2+ x + 1)

(x2n+x2n−1+· · ·+x2+x+1)=(x−p)(x−p2)(x−p3) · · · (x−p2n−2)(x−p2n−1)(x−p2n)

=

2n

Y

k=1

(x − pk) (經由前後配對)=

n

Y

k=1

(x − pk)(x − p2n+1−k)

=

n

Y

k=1

(x2 − (pk+ p2n+1−k)x + 1)

(pk+p2n+1−k)=(cos 2kπ

2n + 1+i sin 2kπ

2n + 1)+(cos(2n+1−k)2π

2n + 1 +i sin(2n + 1 − k)2π 2n + 1 )

=2 cos 2kπ 2n + 1

(7)

(x2n+2n−1+ · · · + x + 1) =

n

Y

k=1

(x2 − (pk+ p2n+1−k)x + 1)

=

n

Y

k=1

(x2 − (2 cos 2kπ

2n + 1)x + 1)

=

n

Y

k=1

(2x)(x+x1

2 − cos 2kπ 2n + 1)

= 2nxn

n

Y

k=1

(x+x1

2 − cos 2kπ 2n + 1) (把兩邊同除 xn)

x2n+ x2n−1+ · · · + x + 1

xn = 2n

n

Y

k=1

(x+x1

2 − cos 2kπ 2n + 1) 再把右邊的 x+x1

2 用 y 來取代

令 gn(x) = x2n+ x2n−1+ · · · + x + 1

xn = 2n

n

Y

k=1

(y − cos 2kπ

2n + 1) = fn(y) · · · (A 式) (上面這一步是把 n = 3, n = 4 試了好幾次才得到的結果, 我們感覺是一個最重要的關鍵) 由

(x + 1

x)gn+1(x) − gn(x) = (x + 1

x)(x2n+2+ x2n+1+ x2n· · · x2+ x + 1

xn+1 )

−(x2n+ x2n−1+ · · · + x + 1

xn )

=x2n+4+ x2n+3+ · · · x2+ x + 1

xn+2 = gn+2(x) 對所有的 n = 1, 2, 3, . . . 都成立, 得

(2y)fn+1(y)−fn(y) = fn+2(y) · · · (B 式) 在這裡我們很高興能證明了一個重要的遞迴關係式。

由 (A 式)

f1(x) = 2(x − cos2π

3 ) = 2x + 1 f2(x) = 4(x − cos2π

5 )(x − cos4π

5 ) = 4x2+ 2x − 1 由 (B 式)

f3(x) = 2xf2(x) − f1(x) = 8x3+ 4x2 − 4x − 1

f4(x) = 2xf3(x) − f2(x) = 16x4+ 8x3− 12x2− 4x + 1

f5(x) = 2xf4(x) − f3(x) = 32x5+ 16x4− 32x3− 12x2+ 6x + 1

(8)

應用 (1)

cos11,cos11,cos11,cos11,cos10π11 是我們不太瞭解的無理數, 但由 (A 式) fn(x) = 2n

n

Y

k=1

(x − cos 2kπ

2n + 1) 及 f5(x) = 32x5+ 16x4− 32x3 − 12x2+ 6x + 1 我們得到:

25(x − cos 2π

11)(x − cos4π

11)(x − cos6π

11)(x − cos8π

11)(x − cos10π 11 )

= 32x5+ 16x4− 32x3− 12x2 + 6x + 1 由根與係數的關係, 我們揭開它神秘的面紗!

(1)

5

X

k=1

cos2kπ

11 = −1 2 (2)

4

X

i=1 5

X

k=i+1

(cos2iπ

11 )(cos2kπ

11 ) = −1 (3)

3

X

i=1 4

X

j=i+1 5

X

k=j+1

(cos2iπ

11)(cos2jπ

11 )(cos2kπ 11 ) = 3

8 (4)

2

X

i=1 3

X

j=i+1 4

X

k=j+1 5

X

l=k+1

(cos2iπ

11)(cos2jπ

11 )(cos2kπ

11 )(cos2lπ 11) = 3

16 (5)

5

Y

k=1

cos2kπ

11 = −1 32

把 n 用其他的自然數代入, 又可以得到一系列我們不曾看過的公式, 諸如此類不容易由和積互 化得到的一大堆公式, 我們可輕易導出。 而且我們還知道那些無理數可以搭配成有理數, 上面五 個式子右端全是有理數。 這真是一件奇妙的事。

(9)

應用 (2)

我們可以利用 fn(x) = 2n

Q

nk=1(x−cos2n+12kπ ) 與遞迴關係式 fn+2(x) = (2x)fn+1(x)−

fn(x)

f1(x) = 2x + 1

f2(x) = 4x2 + 2x − 1 = 22(x − cos2π

5 )(x − cos4π 5 ) f3(x) = 8x3 + 4x2− 4x − 1 = 23(x − cos2π

7 )(x − cos4π

7 )(x − cos6π 7 ) f3(x) = 2xf2(x) − f1(x)

23(x − cos2π

7 )(x − cos4π

7 )(x−cos6π

7 ) = 2x[22(x−cos2π

5 )(x−cos4π

5 )]−(2x+1) 將它開展

8x3− 8(cos2π

7 + cos4π

7 + cos6π

7 )x2+ 8(cos2π

7 · cos4π

7 + cos2π

7 · cos 6π 7 + cos4π

7 · cos 6π

7 )x − 8 cos2π

7 cos4π

7 cos6π

7 = 8x3− 8(cos2π

5 + cos4π 5 )x2 +8(cos2π

5 cos4π 5 − 1

4)x − 1 比較係數而得到下列公式:

(1) cos2π

5 + cos4π

5 = cos2π

7 + cos4π

7 + cos6π 7 (2) cos2π

5 cos4π 5 −1

4 = cos2π

7 cos4π

7 + cos2π

7 cos 6π

7 + cos4π

7 cos6π 7 (3) cos2π

7 cos4π

7 cos6π 7 = 1

8

如此我們可以得到兩種相近但不同類角度餘弦, cos2kπ5 與 cos2kπ7 之關係, 其實任何 cos2n+12kπ 與 cos2n+32kπ 之關係, 都可由類似的方法導出, 這種公式也有一大堆。

更進一步: f5(x) = 2xf4(x)−f3(x) = 2x[2xf3(x)−f2(x)]−f3(x) = (4x2−1)f3(x)−

2xf2(x)

(甲) f5(x) = 25(x − cos2π

11)(x − cos4π

11)(x − cos6π

11)(x − cos8π

11)(x − cos10π 11 ) (乙) (4x2− 1)f3(x) − 2xf2(x) = (4x2− 1)[23(x − cos2π

7 )(x − cos4π

7 )(x − cos6π 7 )]

−2x(4x2 + 2x − 1)

(10)

展開 (甲)(乙) 比較兩式係數又可得到差二級的角度餘弦公式 cos2kπ7 , cos2kπ11 之關係。 例如我 們比較 x4, x3 的係數, 與常數項可以得到下列三個公式:

(1) cos2π

11 + cos4π

11 + cos6π

11 + cos8π

11 + cos10π

11 = cos2π

7 + cos4π

7 + cos6π 7 (2)

4

X

i=1 5

X

k=i+1

(cos2iπ

11)(cos2kπ 11 ) =

2

X

i=1 3

X

k=i+1

(cos2iπ

7 )(cos2kπ 7 ) −1

2 (3) − cos2π

11 cos4π

11cos6π

11 cos8π

11cos10π 11 = 1

4(cos2π

7 cos 4π

7 cos6π 7 ) 這種應用公式也有一大堆

應用 (3)

gn(x) = x2n+ x2n−1+ · · · + x + 1

xn = (xn+ 1

xn) + (xn−1+ 1

xn−1) · · · + (x + 1 x) + 1

=

n

X

k=1

(xk+ 1 xk) + 1

用遞迴關係式 (x +x1)(xk+1+xk+11 ) − (xk+x1k) = (xk+2+xk+21 ) · · · (C) 原先我們曾用數學歸納法證明對每個自然數 n, (xk+ x1k) 都能表成 y = x+

1 x

2 的多項式

函數, 進而證明 gn(x) 能表成 y 的多項式函數, 其中曾經考慮二項式定理:

(x +1

x)n= Cnnxn+ Cn−1n xn−1(1

x) + · · · + C2nxn−2(1

x)2+ C1nx1(1

x)n−1+ C0n(1 x)n

= (xn+ 1 xn) +

n−1

X

i=1

Cinxi(1

x)n−i 由 Cin = Cn−in Cinxi(1

x)n−i+ Cn−in xn−i(1

x)i = Cin(xn−2i+ 1 xn−2i) 若 n 是奇數

n−1

X

i=1

Cinxi(1

x)n−i=

[n2]

X

i=1

Cin(xn−2i+ 1 xn−2i) 若 n 是偶數

n−1

X

i=1

Cinxi(1

x)n−i =

[n2]−1

X

i=1

Cin(xn−2i+ 1

xn−2i) + C[nn

2]

故當 n 是奇數

(x+1

x)n = (xn+ 1 xn)+

[n2]

X

i=1

Cin(xn−2i+ 1

xn−2i) · · · (D)

(11)

當是偶數

(x+1

x)n = (xn+ 1 xn)+

[n2]−1

X

i=1

Cin(xn−2i+ 1

xn−2i)+C[nn

2]· · · (E) 在 (D) 中, 取 n = 7, 令 x = cos11 + i sin11

(x + 1

x) = 2 cos2π

11, (xn+ 1

xn) = 2 cos2nπ 11 得公式 (1)

(2 cos2π

11)7 = 2 cos14π

11 + C17(2 cos10π

11 ) + C27(2 cos6π

11) + C37(2 cos2π 11)

在 (E) 中, 取 n = 8, 令 x = cos11 + i sin11 得公式 (2) (2 cos11)8 = 2 cos16π11 + C18(2 cos12π11) + C28(2 cos11) + C38(2 cos11) + C48

只要改變 x 與 n, 我們又可得到一堆漂亮的倍角公式, 這些都不是由高中數學的三角函數 公式能輕易得到的。

應用 (四)

gn(x) = x2n+ x2n−1+ · · · + x + 1

xn = x2n+1 − 1 xn(x − 1) 因此 x2n+1− 1 = 0 的根除1之外都是 gn(x) = 0 的根

x2n+1− 1 = 0 ⇔ x = cos 2kπ

2n + 1+ i sin 2kπ

2n + 1 k= 0, 1, 2, 3, . . . 2n 故

gn(x) = x2n+ x2n−1+ · · · + x + 1

xn =

2n

Q

k=1(x − (cos2n+12kπ + i sin2n+12kπ ))

xn · · · (F) 把 x = 1 代入上式: 2n + 1 =

Q

2nk=1(1 − (cos2n+12kπ + i sin2n+12kπ ))

2n + 1 =

2n

Y

k=1

(1 − cos 2kπ

2n + 1) − i sin 2kπ 2n + 1)

=

2n

Y

k=1

(2 sin2

2n + 1 − 2 sin kπ

2n + 1cos kπ 2n + 1i)

=

2n

Y

k=1

((2 sin kπ

2n + 1)(sin kπ

2n + 1 − i cos kπ 2n + 1))

(12)

=

2n

Y

k=1

((2 sin kπ

2n + 1)(−i)(cos kπ

2n + 1+ i sin kπ 2n + 1))

= 22n(−i)2n

h

2n

Y

k=1

(sin kπ 2n + 1)

ih

2n

Y

k=1

(cos kπ

2n + 1+ i sin kπ 2n + 1))

i

= (−4)n

h

2n

Y

k=1

(sin kπ 2n + 1

i

(cos(1 + 2 · · · + 2n)π

2n + 1 + i sin(1 + 2 · · · + 2n)π 2n + 1 ) 2n + 1 = (−4)n

h

2n

Y

k=1

(sin kπ

2n + 1)

i

(cos nπ + i sin nπ) 得公式 (1)

Q

2nk=1(sin2n+1 ) = (−4)n(cos nπ+i sin nπ)2n+1 = 2n+14n 把 x = −1 代入 (F) 式:

1 =

2n

Y

k=1

(−1 − (cos 2kπ

2n + 1+ i sin 2kπ 2n + 1))

=

2n

Y

k=1

(−2 cos2

2n + 1− 2 sin kπ

2n + 1cos kπ 2n + 1i)

= (−2)2n(

2n

Y

k=1

cos kπ 2n + 1)(

2n

Y

k=1

(cos kπ

2n + 1+ i sin kπ 2n + 1))

= 4n(

2n

Y

k=1

cos kπ

2n + 1)(cos(1 + 2 + 3 + · · · + 2n)π

2n + 1 + i sin(1 + 2 + 3 + · · · + 2n)π

2n + 1 )

= 4n(

2n

Y

k=1

cos kπ

2n + 1)(cos nπ + i sin nπ)

得公式 (2)

Q

2nk=1(cos 2n+1 ) = (4)n(cos nπ+i sin nπ)11 = (−4)1 n 把 n 用不同的自然數代入這又產生 一大堆不曾看見的三角公式。

再考慮 x2n− 1 = 0 之原根 p = cos2n+ i sin2n 則 p2n= 1 且 pn= −1

x2n− 1 = 0 ⇔ x = cos2kπ

2n + i sin2kπ

2n = pk k= 1, 2, 3 . . . 2n。

把 x2n− 1 除掉 (x + 1)(x − 1): (即除掉 (x − pn)(x − p2n)) x2n− 1

x2− 1 =x2n−2+ x2n−4+ x2n−6+ · · · + x4+ x2+ 1 (其中 n ≥ 1)

=(x − p)(x − p2) · · · (x − pn−1)(x − pn+1) · · · (x − p2n−2)(x − p2n−1) (前後配對)=((x − p)(x − p2n−1))((x − p2)(x − p2n−2)) · · · ((x − pn−1)(x − pn+1))

(13)

其中 (x − pi)(x − p2n−i)

= (x − (cos2iπ

2n + i sin2iπ

2n ))(x − (cos2(2n − i)π

2n + i sin2(2n − i)π 2n ))

= (x − (cos 2iπ

2n + i sin2iπ

2n))(x − (cos(2π − 2iπ

2n) + i sin(2π − 2iπ 2n))

= (x − (cos 2iπ

2n + i sin2iπ

2n))(x − (cos2iπ

2n − i sin 2iπ 2n))

= x2− 2 cos2iπ 2nx+ 1

= x2− 2 cosiπ

nx+ 1 代入上式 x2n− 1

x2 − 1 = (x2− 2 cosπ

nx+ 1)(x2− 2 cos2π

n x+ 1) · · · (x2− 2 cos(n − 1)π

n x+ 1) · · · (G) 即

x2n−2+ x2n−4+ x2n−6+ · · · + x2+ 1

= ((2x)(x+1x

2 − cosπ

n))((2x)(x+x1

2 − cos2π

n )) · · · ((2x)(x+x1

2 − cos(n − 1)π n ))

= (2n−1)(xn−1)(x+x1

2 − cosπ

n))(x+x1

2 − cos2π

n ) · · · (x+x1

2 − cos(n − 1)π

n )

兩邊同除 (xn−1)

x2n−2+ x2n−4+ x2n−6+ · · · + x2+ 1 xn−1

= (2n−1)(x+ 1x

2 − cos π

n)(x+ 1x

2 − cos2π

n ) · · · (x+ 1x

2 − cos(n − 1)π

n ) · · · (H) 令 gn−1(x) = x2n−2+x2n−4x+xn−12n−6+···+x2+1 令 y = x+

1 x

2 代入 (H) 則 gn−1(x) = (2n−1)(y − cosπ

n)(y − cos2π

n ) · · · (y − cos (n − 1)π

n ) = fn−1(y) · · · (I) (其中自然數 n ≥ 2)

(x + 1

x)(x2k+2+ x2k+ x2k−2+ · · · + x2+ 1

xk+1 )−(x2k+ x2k−2+x2k−4+ · · · + x2+ 1

xk )

=x2k+4+ x2k+2+ x2k· · · + x4 + x2+ 1 xk+2

得到下列遞迴關係式:

(x + x1)(gk+1(x)) − (gk(x)) = (gk+2(x)) 即: (2y)(fk+1(y)) − (fk(y)) = (fk+2(y)) 成立。

(14)

由 (H) 式與 (I) 式 gn−1(x) = fn−1(y) 並且

gn−1(x) = x2n−2 + x2n−4+ x2n−6+ · · · + x2+ 1 xn−1

fn−1(y) = (2n−1)(y − cosπ

n)(y − cos2π

n ) · · · (y − cos(n − 1)π

n )

n = 2, f1(y) = 2(y − cosπ 2) = 2y n = 3, f2(y) = 22(y − cosπ

3)(y − cos2π

3 ) = 4y2− 1 f3(y) = (2y)f2(y) − f1(y) = 8y3− 4y

f4(y) = (2y)f3(y) − f2(y) = 16y4− 12y2+ 1 f5(y) = (2y)f4(y) − f3(y) = 32y5− 32y3+ 6y f6(y) = · · · = 64y6− 80y4+ 24y2− 1

應用 (5)

由 (I) 式

f6(y) = 26(y −cosπ

7)(y −cos2π

7 )(y −cos3π

7 ) · · · (y −cos6π

7 ) = 64y6−80y4+ 24y2−1 兩邊同除 64:

(y − cos π

7)(y − cos2π

7 )(y − cos3π

7 ) · · · (y − cos6π

7 ) = y6− 5 4y4+3

8y2− 1 64 經由比較係數, 得到下列公式:

(1)

6

X

k=1

coskπ 7 = 0 (2)

5

X

i=1 6

X

j=i+1

cosiπ

7 cos jπ

7 = −5 4 (3)

4

X

i=1 5

X

j=i+1 6

X

k=j+1

cos iπ

7 cosjπ

7 coskπ 7 = 0 (4)

3

X

i=1 4

X

j=i+1 5

X

k=j+1 6

X

l=k+1

cos iπ

7 cosjπ

7 coskπ 7 coslπ

7 = 3 8 (5)

2

X

i=1 3

X

j=i+1 4

X

k=j+1 5

X

l=k+1 6

X

m=l+1

cosiπ

7 cos jπ

7 cos kπ 7 coslπ

7 cosmπ 7 = 0 (6)

6

Y

k=1

coskπ

7 = −1 64

(15)

再由 (1) 與 (2)

h X

6

k=1

cos kπ 7

i

2

=

6

X

k=1

cos2 kπ 7 + 2

5

X

i=1 6

X

j=i+1

(cosiπ

7 )(cosjπ 7 ) 得公式:

(7)

6

X

k=1

cos2 kπ 7 = 5

2

把 n 取不同的自然數, 我們又得到一堆另類的公式

應用 (6):

由 (G) 式 x2n− 1

x2− 1 = (x2− 2 cosπ

nx+ 1)(x2− cos2π

n x+ 1) · · · (x2 − 2 cos(n − 1)π n x+ 1) x2n−2+ x2n−4+ x2n−6+ · · · + x2+ 1 =

n−1

Y

k=1

(x2 − 2 coskπ

n x+ 1) · · · (J) 在 (J) 式中 x 用 1 代入:

n =

n−1

Y

k=1

(2 − 2 coskπ n ) =

n−1

Y

k=1

4 sin2

2n = 4n−1

n−1

Y

k=1

sin2 kπ 2n

n−1

Y

k=1

sin2 kπ 2n = n

4n−1

兩邊開方, 得公式 (I)

Q

n−1k=1sin2n = 2n−1n (n ≥ 2) (J) 式中 x 用 −1 代入:

n =

n−1

Y

k=1

(2 + 2 coskπ n ) =

n−1

Y

k=1

4 cos2

2n = 4n−1

n−1

Y

k=1

cos2 kπ 2n

n−1

Y

k=1

cos2 kπ 2n = n

4n−1

兩邊開方, 得公式 (2)

Q

n−1k=1cos2n = 2n−1n (n ≥ 2)。

當 n 是奇數時, x = i 代入 (J) 式:

(−1)n−1+(−1)n−2+ (−1)n−3+ · · · + (−1)n−1+(−1) + 1=

n−1

Y

k=1

(−1 − 2 coskπ n x+ 1) 1 =

n−1

Y

k=1

(−2i coskπ

n ) = (−2i)n−1

n−1

Y

k=1

coskπ n

(16)

得公式 (3)

Q

n−1k=1cos n = (−2i)1n−1 (當 n 是奇數且 n ≥ 3 都成立)

應用 (7)

x8− 1

x2− 1 = x6+ x4 + x2+ 1 令 p = cos2π

8 + i sin2π 8

x6+ x4 + x2+ 1 = (x − p)(x − p2)(x − p3)(x − p5)(x − p6)(x − p7)

= ((x − p)(x − p7))((x − p2)(x − p6))((x − p3)(x − p5)) p+ p7 = (cos2π

8 + i sin2π

8 ) + (cos14π

8 + i sin14π

8 ) = 2 cos2π 8 p2+ p6 = 2 cos4π

8 p3+ p5 = 2 cos6π

8 p8 = 1

x6+ x4 + x2+ 1 = (x2− 2 cos2π

8 x+ 1)(x2− 2 cos4π

8 x+ 1)(x2− 2 cos6π 8 x+ 1) x10− 1

x2− 1 = x8+ x6+ x4+ x2+ 1 令w = cos2π

10 + i sin2π 10 x8+ x6 + x4+ x2+ 1

= (x − w)(x − w2)(x − w3)(x − w4)(x − x6)(x − w7)(x − w8)(x − w9)

= ((x − w)(x − w9))((x − w2)(x − w8))((x − w3)(x − w7))((x − w4)(x − w6))

= (x2− 2 cos2π

10x+ 1)(x2− 2 cos4π

10x+ 1)(x2− 2 cos6π

10x+ 1)(x2− 2 cos8π 10x+ 1) 但是 x2(x6+ x4+ x2+ 1) + 1 = x8+ x6+ x4+ x2+ 1

x2(x2− 2 cos2π

8 x+ 1)(x2−2 cos4π

8 x+1)(x2− 2 cos6π

8 x+1) + 1

= (x2−2 cos2π

10x+1)(x2−2 cos4π

10x+1)(x2−2 cos6π

10x+1)(x2−2 cos8π

10x+1) · · · (K) 在 (K) 式中 x 用 1 代入:

(2 − 2 cos2π

8 )(2 − 2 cos4π

8 )(2 − 2 cos6π 8 ) + 1

= (2 − 2 cos2π

10)(2 − 2 cos4π

10)(2 − 2 cos6π

10)(2 − 2 cos8π 10) 23(1 − cos2π

8 )(1 − cos4π

8 )(1 − cos6π 8 ) + 1

= 24(1 − cos2π

10)(1 − cos4π

10)(1 − cos6π

10)(1 − cos8π 10)

(17)

23(2 sin2 π

8)(2 sin2

8 )(2 sin23π 8 ) + 1

= 24(2 sin2 π

10)(2 sin2

10)(2 sin2

10)(2 sin24π 10) 提出 2 的乘方, 我們得到:

公式(1)

43(sin2 π

8)(sin2

8 )(sin2

8 ) + 1=44(sin2 π

10)(sin2

10)(sin2

10)(sin2 4 10) 這種相近角度之間的正弦關係有一大堆, 也被我們導出來。

結語 :

如果我們對一個人不甚瞭解, 但是對他的親朋好友, 左右鄰居, 能有一番認識, 那麼我們對 這個人, 大概就不陌生了。

我們得不到 cos7 的真值, 我們也知道它的真值不容易算出來, 但是我們可以利用 f3(x)

= 8x3 + 4x2 − 4x − 1 = 23(x − cos7)(x − cos 7 )(x − cos7 ) 找到有關 cos7 的一 堆公式, 使我們對於 cos7 , 能有更深一層的瞭解, 而我們最高興的是, 藉著一些巧妙的代數變 換, 我們得到一大堆高中數學公式無法導出的漂亮公式, 這是最大的收獲。

更感謝的是黃大原教授, 張鎮華教授熱忱的指導, 由心裡感到交大應數系的溫馨。

參考書籍

1. 常庚哲教授著, 「神奇的複數」, 九章出版社。

—本文作者李政豐任教於省立竹南高中, 錢閔蔚等三人則曾就讀於省立竹南高中—

參考文獻

相關文件

(二) 從現象中找尋規律的數學家。 這些 數學家或從事數據實驗, 或在自然和社會現 象中發掘值得研 究的問題, 憑藉美和經驗把 其中 精要抽出來, 作有意義的猜測。 如 Gauss

Andre Weil, Number Theory, Birk- hauser, 19833. —

Arthur Benjamin 著, 王君儒 譯。 數學大觀念。 貓頭鷹出版社。. —

Mitrinovic, Recent Advances in Geometric Inequality, 1989.. —

Macdonald, Symmetric Functions and Hall Polynomials, 12-14.. —

Warnen 和高斯 (Gauss) 等人也相繼獨立發表了 複數的幾 何表示。 其中以高斯的工作對於後代的數學產生普遍的影響。 實際上 Euler 並不是憑 空想像推 導出 Euler

Rota, Classic paper in combinatorics, Quinn-Woodbine Inc., 1987.. —

Fano 引進的。.