• 沒有找到結果。

談地球上兩點間的球面距離

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "談地球上兩點間的球面距離"

Copied!
8
0
0

加載中.... (立即查看全文)

全文

(1)

談地球上兩點間的球面距離

徐正梅

地球是人類的老故鄉, 它具備了 「陽光、

空氣、 水」 三寶, 孕育了無數的生命。 人類的 文明在這塊大地上萌芽、 滋長、 開花 · · · 一代 又一代永續不斷地傳承、 創新。 但是, 您是否 明白: 地球的 「長相」? 從台北飛往倫敦, 經 過那些地區航線較短?

一. 地球是圓形球體?

古代一些有智慧的人, 累積了許多生活 上的經驗:

• 太陽從地平線冒出來, 日正當中後又 逐 漸在海面上沈落。

• 船隻進港、 先見桅燈、 後見船身。

• 海、 天為何連成一線?

• 月蝕時月球上的圓形陰影何處來?

他們必也想過: 大地由於 「地大」 廣無邊際, 難道不是平的, 而是彎曲的?

十六世紀初, 波蘭的科學家哥白尼 (N.

Copernicus 1473-1543) 提出了 「地圓說」, 1492 年哥倫布 (Columbus) 航海西行發現 了美洲新大陸, 1522 年麥哲倫 (Magellan)

的環球一周的壯舉更證實了地球是圓的。 事 實上, 地球在赤道附近的半徑約為6378公里, 在南、 北兩極的半徑約為 6358 公里, 二者相 差僅 20 公里, 大約佔 6378 公里的 0.313%, 這個 「差距」 微不足道。 我們把地球縮小成半 徑 10 公分的地球儀, 南、 北兩極的半徑約為 9.968 公分。 所以 「地球儀」 幾乎是圓形球體, 肉眼實難分辨它是微扁的球體。

二. 經度與緯度

把地球看成一個渾圓球體 (如果不太計 較的話), 地球上每一個點的位置是用經度、

緯度來確定的。 例如台北約位於 「東經 121

, 北緯 25

」 上。

球面上以通過球心的平面所截出的圓最 大, 此種圓叫做 大圓 (大圓的半徑等於球的 半徑)。 不通過球心的平面所截出的圓都叫 小 圓 。 如果球的半徑記作 R, 小圓的半徑記作 r, 球心與小圓圓心的距離記作 d (參照圖 1) 那麼 R 與 r 滿下列關係:

R

2

= r

2

+ d

2

. (d = OO

1

)

16

(2)

. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . . .. . . .. . . . .. . . . .. . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . .. . . . .. . . . .. . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . .. . .. . . .. . .. . .. .. . . .. .. . .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . ..

... .

.. .. .. . .. . .. . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . .. . . . . .. . . .. . . .. . .. . ..

O

O

1

r

R

...

. .. .. .. . .. .. .. .

(a) 小圓

.. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. .. . . .. .. .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... .. ...

... .. ...

. ...

.. ...

.. ...

.

... .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . .. .. . . .. . . . .. . . .. .. .. ..

. .. .. .. . .. . . .. . . . . .. . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. .. . . .. . . .. . .. .

.. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. . .. .. . . .. . .. . .. . .. . .. . . .. . .. . . .. . .. . . . .. . . .. . . .. . . . . .. . . .. . . . . . .. . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . .. . . . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. . . .. . .. . .. . .. . . .. . .. . .. . .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. .. . ..

...

. .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . .. . . ... . ... ...

. .. .. . .. .. .. . ..

(b) 大圓

. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. ... .

... . ...

.. .. . .. . .. .. .. .. . . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . . .. .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. . .. .. . .. . .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. . . .. .. . .. . .. . . .. .. . .. . .. . . .. . .. . .. . . .. . .. . .. . .. . . . .. . .. . . .. . . . .. . .. . . . .. . . . .. . . . .. . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .. . .. . .. . ...

... . ...

... . ...

... ...

... ...

... ...

. ...

... ... ...

. ...

.. ...

. ...

.. ...

... ...

... . ...

... . ...

.. ...

... ... ...

... ...

... . ...

. ...

. ...

... ...

... ...

. .. ... .. .. .. . ... . .. .. . .. . .. . . .. . .. . . . . . . .. . . . . . .. . . . .. . . .. . . . . . .. . .. . . .. . . . . .. . . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. . . .. . .. .. . .. . . . .. .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. . . . . ...

圖 1

地球的運動分公轉和自轉。 所謂公轉就 是地球循橢圓形的軌跡繞太陽運行, 繞行一 周約需一年。 地球除了公轉外, 它本身也以勻 速自轉, 自轉的軸是一條貫穿南、 北兩極的直 線, 這條直徑叫做 地軸 。

以地軸為直徑的大圓叫做 經線 (分東經 線與西經線), 又稱 子午線 。 所有的經線必 通過南極和北極。 除了南、 北極外, 地球上每 一個點都恰有一條經線通過, 這條經線是由 南、 北兩極與該點所決定的平面所截出的大 圓。 通過英國倫敦市郊 格林威治 天文台的

經線 (是一個半圓) 叫做 0

經線又叫 本 初子午線 。 其餘各經線的度數就是該經線所 在的半平面與 0

經線的半平面所夾的二面 角的角度 (如圖 2)。 0

經線以西的經線稱做 西經線 (是一個半圓), 其度數取值的範圍是 0

∼ 180

, 0

經線以東的經線稱做東經線 (是一個半圓), 它的度數也是 0

∼ 180

。 圖 2 的 P 點位在東經 120

的經線上。 東經 180

和西經 180

是同一條經線 (半圓) 的 度數, 東經 120

和 西經 60

則是同一個大 圓的東、 西兩條經線。

.. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . .. .. . . .. . .. . .. . .. . . .. . . . .. . .. . . . .. . . .. . . . .. . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . .. . . . . . .. . . .. . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .

... .

.. .. . . .. . . . . . . . . . . .. . .. .. . .. .

.. . .. . .. . . .. . .. . .. . .. . . .. .. . . .. . .. . .. . . .. . .. . .. . .. . . .. . .. . .. . .. . .. . ... ... ..

... . .. . . .. . . .. . . . .

東經120

經線 0

經線

. .. .. . . .. .. . .. . .. . . .. . . .. . . .. . . . . .. . . . .. . . . . . .. . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . . .. . . . . .. . . .. . . .. . . .. . .. . .. .. .. .. ..

... . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .. . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. .. . . .. . .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. ..

...

O

N

S

東 西

120

• P

. .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. .. . . .. .. .. . .. .. .. ... ...

. ...

.. .. . .. . .. .. . . . . . . .. . . . .. .. . . . . . .. . . . . .. . . . . . . . . . . . .. .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . .. . . .. . .. . . . . . .. . .. . . .. . . . .. . . . .. .. .. .. .

圖 2

與地軸垂直的圓叫做 緯線 , 其中的大圓 叫做 赤道 , 又叫 0

緯線。 赤道以北的緯線 (都是小圓) 叫做 北緯線 , 赤道以南的緯線 (都是小圓) 叫做 南緯線 (如圖 3), 地球上每 一點都恰有一條緯線通過 (因為通過該點且 垂直地軸的平面恰有一個), 緯線的度數就是 經過緯線上任一點的 「球半徑」 與 「赤道面」

所夾的角度, 它們的度數是 0

∼ 90

, 如圖 4, A點在北緯 40

的緯線上, 又在東經 120

的經線上, 所以我們稱 A點的位置是 「東經 120

, 北緯40

」。

(3)

. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . . .. . . .. . . . .. . . . .. . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . .. . . . .. . . . .. . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . .. . .. . . .. . .. . .. .. . . .. .. . .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . ..

... ..

.

.. .. .. .. . .. . .. . . .. . . . .. . . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . . .. . . . .. . . .. . .. . .. .. .. ..

.. .. .. .. . .. . .. . . . .. . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . .. . . . . .. . . .. . . . .. . .. . .. .. .. ..

. . ...

.. . .. . .. . . . .. . .

南緯線

...

北緯線

赤 道

S南極 N 北極

. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . . .. .. . .. .. .. . . .. .. .. . .. .. . .

. .. . .. .. . .. . . . . .. . . . .. . . . .. . .. . . . . . .. . .. . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . .. .. . . .. . . . .. . . .. .. .. ..

. .. . . .. .. . .. .. . . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. .. . . . . . . . . . .. . .. . . . . .. . . . . .. . .. . .

.. .. .. . .. . .. .. . . . .. . . . . .. .. . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . .. . .. . . . . .. . . . . . .. .. ..

圖 3

.. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. . .. .. . . .. . .. . .. . .. . .. . . .. . .. . . . .. . .. . . . .. . . . .. . . .. . . . . .. . . . .. . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . . .. . . . . .. . . . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .. . . .. .. . . .. . .. . .. . .. .. . .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . ..

... .

.. .. . . .. . . . . . . . . . . .. . .. .. . .. .

... .. . . .. . . . .. . . . .

0

經線

.

...

北緯40

. .. .. .. .. . .. . . .. . . .. . . . .. . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. .. .. .. .

. .. . .. .. . .. . .. . .. . . .. . .. . . . .. . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . .. . . . .. . .. . . .. . .. . .. .. .. .. ..

. ...

. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . .. . . .. .. . .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .

...

赤 道

O 40

N

S

120

A

.. ... .. . ... ...

. ... . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. .. . . .

... .. ...

...

.. .. .. .. .. . .. .. . . . .. . . . . .. . . . . . . . .. . . . .. . .. . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . .. . . . . . . . . .. . .. . . .. . . .. . . . . .. .. .. .. .

.. .. .. .. . .. . .. .. . . . . . .. . . .. .. . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . .. . . . . . .. . . . . .. . . . .. .. . .. .. ..

圖 4

三. 時差

地球以南、 北極的連線為軸心, 自轉一 周所需時間廿四小時, 面向太陽照射的半球 為白天, 背向太陽的半球為黑夜。 天文學家以 東經線、 西經線劃分時區, 地球的經線每小時 轉動 15

, 由於

15

× 24 = 360

所以由 0

經線起, 每隔 15

的經線形成一

個時區。 天文學家將某地的子午線 (經線) 正 對著太陽時定義為該地的 「格林威治時間中 午 12時」。 地球由西向東自轉, 所以經線每往 東增加 15

, 該地的時間與格林威治時間的

「時差」 就增加一小時。 以台灣位於東經 121

為例, 因

121

÷ 15

≈ 8 小時 (約)

故台灣的時間與倫敦市外的格林威治, 有八 小時的時差, 當格林威治中午十二時, 同一時 間在台灣是晚上八點。

東經 180

與西經 180

是一條重疊的 經線, 名叫 國際換日線 。 這條想像中的經線, 從北極劃過白令海、 太平洋、 斐濟的 Tave- uni 島, 直達南極。 從地球儀上審視, 此條換 日線的左側 (含亞洲的那一側) 比它的右側 (含美洲的那一側) 提早了一天, 比如說, 當 國際換日線正對太陽時, 其左側是一月二日 的中午十二點, 右側就整整晚了一天, 正是一 月一日的中午。

四. 球面上兩點間的最短路徑

從台北飛往倫敦那一條路徑最短? 用細 線去量地球儀, 您將發現下列路徑比較短

台北 → 鄭州 → 包頭 → 阿爾泰山 → 烏拉山脈 → 列寧格勒 → 哥本哈根 → 倫 敦。

因為它是通過台北、 倫敦兩地的大圓路徑 (近 似)。

球面上通過 A、B 兩點之許多路徑中, 顯然以 共平面 的路徑較近, 而共平面的路徑 就是通過 A、B 兩點之各種不同半徑的圓弧, 這些圓弧又以

(4)

通過A、B 兩點之大圓的劣弧為最短。

我們應用三角函數的基礎知識來證明這一重 要事實, 先給出兩個引理。

.. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. . .. .. . . .. . .. . .. . . .. . .. . .. . . .. . . .. . .. . . . .. . . .. . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . .. . . . .. . . . . .. . . . .. . . .. . . . .. . .. . . . .. . .. . . .. . .. . .. . . .. . .. . .. .. . . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. ..

...·...

·

...

O

O

1

.

...

·

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. A

B

. . . . . . . . . . . . .. .. . . . .. . . .. . . . .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. .. . .. . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. .. . .. . . . .. . .. .. . .. .. . .. . ... ...

.. ... ...

.. ...

. ...

. ...

. ... ..

. .. .. . .. .. . ...

...

... .

.. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. .. . .

圖 5

引理1. 設 0 < α <

π 2

, 則 sin α < α < tan α。

證明: 如圖 6, 單位圓與 x 軸正向交 於 A(1, 0) 點。 點 B 在第一象的單位圓上 且

AOB = α。 點 C 是過 A 點的切線與 直線 OB 的交點。

.. .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. . .. . .. . .. . . .. . .. . .. . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . . .. . . . .. . . .. . . . .. . . . .. . . . . . .. . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .

..

... ..

.. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . .. . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . .. . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . .. .. .. .. .. ..

O. X

Y

A(1, 0) B

B

C

...

.. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. .. ... .. . .. .. .. . .. .. .

.. .. .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .

圖 6

由 △OAB面積 < 扇形OAB面積 <

\

△OAC面積, 得到 1

2· 1 · sin α < 1

2 · 1

2

· α < 1

2 · 1 · tan α (半徑OA = 1)

sin α < α < tan α。

註: 由圖 6 sin α = BB

, α = AB(弧長),

d

tan α = AC, 即BB

<AB < AC

d

.. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. . .. . .. .. . .. . .. . .. . .. . . .. . .. . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . .. . . . .. . . . .. . . . . .. . . . .. . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .

.. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. . .. . . .

O X

Y

...

. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . . . .. . .. .. .. ... . .. . .. .. .. . .. ..

.. .. . . .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . .. . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .

...

... ..

. ...

A B

C A

D

B

βα

. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. ..

.. .. . .. .. . . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . ..

圖 7

引理2. 設 0 < α < β <

π 2

, 則

sin β

β

<

sin α α

證明一: 如圖 7, 設 A、B 是單位圓上的 兩個點且

XOA = α,

XOB = β, 直線 AB 與 x 軸交於 C點, 過 A 點的切線與 x 軸交於 D 點, A

、B

分別是 A、B 在 x 軸 上的正射影, 則

sin β

sin α = BB

AA

= BC

AC = 1 + BA AC (1) 另一方面

BA <BA

d

(弧長) = β − α,

AC > AD = tan α > α (2)

(5)

由 (1) (2) 得 sin β

sin α = 1 +BA

AC <1 + BA

d

AD

<1 + β− α α = β

α 故

sin β sin α < β

α ( 或寫成 sin β

β < sin α α ) 證明二: 不等式

sin β β

<

sin α α

成立之充 要條件為 β sin α − α sin β > 0。

當 0 < α < β <

π 2

時, 令 β = α+ δ (0 < δ <

π 2

), 則

βsin α − α sin β

= (α + δ) sin α − α sin(α + δ)

= (α + δ) sin α

−α(sin α cos δ + cos α sin δ)

>(α + δ) sin α − α(sin α + δ cos α) (

0 < sin δ < δ, 0 < cos δ < 1)

= δ(sin α − α cos α)

= (δ cos α)(tan α − α) > 0

βsin α − α sin β > 0 即

sin β β

<

sin α α

。 證明三: 考慮函數

f(x) = sin x

x (0 < x < π 2) 之遞增、 遞減。

f

(x) =

x cos x−1·sin x

x

2 =

(cos x)(x−tan x) x

2 <0 (因 0 < x < tan x), 故函數 f (x) =

sin x x

在開區間 (0,

π 2

) 內是嚴格遞減。 當 0 < α <

β <

π 2

時, 恆有 f (α) > f (β) 即

sin β β

<

sin α

α

(或寫成

sin β sin α

<

β α

)。

現在我們在引理 1、 引理2的基礎上來證 明下面定理:

定理: 通過球面上兩點間的許多圓弧中, 以 「大圓的劣弧」 為最短。

. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . .. . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . . . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. .. . . .. .. . . .. .. . .. . .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . ..

...·...

·

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

... 大圓

. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. . . . ... . ...

小圓

... .

O

O

1

...

·

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. A

B

. . . . . . . . . .. . .. . . . .. . . . .. . . . .. . .. . .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. ... . .. ... .. .. ... ...

... ...

... ...

... ..

.. . .. .. .. . . ...

. ...

... ..

.. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . . .. .. .. . .. .. . . .. .. .. . .. .. . . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .

圖 8

證明: 如圖 8, 通過球面上 A、B 兩點之 大圓 O 的劣弧長記作 S, 過 A、B 兩點之小 圓 O

1

的劣弧長記作 S

1

, 並且令 R = OA = OB (球的半徑), r = O

1

A= O

1

B (小圓的 半徑),

AOB = 2α,

AO

1

B = 2β, 則由 圖 9 得

.. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. . . .. . .. . . .. . .. . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . ..

...

O

1

S

1

. ...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

. .. . .. . . . ...

B A

β

. .. .. .

... .

.. .. .

.

O

S

. .. ...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...

R α B A

...............

. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .

.. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. ..

圖 9

Rsin α = 1

2(AB) = r sin β 故

sin β sin α = R

r (1)

(6)

由 R > r 及 (1) 式知 sin α < sin β 即 0 < α < β <

π 2

(AB 為劣弧 ,

d

AO

1

B = 2α < π)。 另一方面, 由引理 2 知

sin β sin α < β

α (2)

由 (1), (2) 得 R

r < β

α ⇒ R(2α) < r(2β) ⇒ S < S

1

。 上面這個定理指出了:

地球上兩點間的最短路徑就是經 過此兩點的大圓路徑 (劣弧)。

定義: 通過球面上兩點之大圓 (此大圓 唯一存在), 在此兩點間的一段劣弧長叫做這 兩點的 球面距離 。

五. 一些具體例子

給定地球上兩點之經、 緯度, 我們想求 此兩點的球面距離, 假設地球的半徑 R = 6400 公里。

例1: 設地球上 A、B 兩點之位置為 A 位於 「東經 121

、 北緯 25

」, B 位於 「東 經 121

、 北緯 55

」, 估計 A、B 間的球面距 離 (A、B 之球面距離記作 S(A, B))。

解: 因

AOB = 55

− 25

= 30

=

π

6

(弧度) (圖 10), 故 A、B 間的球面距離 S(A, B) = R ·

π 6 +

3351 (公里)。

. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . . .. . . .. . . . .. . . . .. . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . .. . . . .. . . . .. . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . .. . .. . . .. . .. . .. .. . . .. .. . .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. ..

.. . .. . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . .. . ..

.. .. .. . . .. .. .. . .. . .. . . .. . .. . . . .. . . .. . . . .. . . . . .. . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . .. . . . .. . . . .. . . .. . . . .. . . .. . .. . .. . .. . .. .. .. .. .. .

.. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. . . . .. . . . .. . . . .. . . . . . .. . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . .. . . . . .. . . . .. . . . . .. . . .. . . .. . .. . .. . .. .. .. .. .

...

O

N B

A

. ... .. ... . .. . ... .. .. .. ... . ... .. ...

... ...

... .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. .. . . .. .. .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. . . . .. . .. .. . .. .. ...

... ...

. .. . .. .. . .. . . . . .. . . . .. . . . .. . .. . . . . . .. . .. . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. .. . . . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . .. .. . . .. . . . .. . . .. .. .. ..

圖 10

例2: 假設 A、B 都在北緯 45

圈上, 且 A 在西經 145

, B 在東經 125

, 求 S(A, B)。

解: 設地心為 O, 北緯 45

圈的圓心 為 O

1

, 我們祇要算出

AOB 之弧度, 那麼 S(A, B) = R · (

AOB 的弧度) (圖11)

△AO

1

B 中有:

. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. . .. .. . . .. . .. . .. . . .. . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . . .. . . .. . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . . . .. . . . . .. . . . . .. . . .. . . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . .. . .. . . .. . .. . .. . .. . .. .. . .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. ..

.. .. .. .. . .. . .. . . .. . . . .. . . . . .. . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . .. . . . . .. . . . .. . . .. . .. . .. .. .. ..

.. .. .. .. .. . .. .. . . .. . . .. . . .. . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . .. . . . . . .. . . . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . .. . .. .. .. .. .

... . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . .. . . . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . .. .. . .. . .. . .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. ...

O

N

O

1

A

..............................................................................................................................

B

... . ...

. ... .. .. ... ...

. .. .. ... . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . .. .. . . . . . . . .. .. . . . . . .. . . . . .

. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .

.. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. .. . . .. .. .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. ...

. ...

. .. . .. .. . .. .. . . .. . . . .. . . . .. . .. . . . . . .. . .. . . . . . .. . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. .. . . . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . .. .. . . . .. . . .. . . .. .. .. ..

.. .. . .. .. . .. .. . . .. . . . . .. . .. . . .. . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . .. . . . . . . . . .. . .. . . .. . . . . .. . .. . .. . .. .. . .. .

. . .. . . . . .. . . .. . . . .. . . . . . . .. . . . . . .. . . . . .. . . .. . . . . . .. .. . . . . .. . . . . . .

圖 11

AO

1

B= 360

−(145

+125

) = 90

,

O

1

AB = 45

=

O

1

BA O

1

A= O

1

B = R sin 45

=

√2 2 R AB

2

= O

1

A

2

+ O

1

B

2

= R

2

AB = R = OA = OB。

故 △AOB 是正三角形,

AOB=

π 3

,

S(A, B) = R ·

π 3 +

6702 (公里)

(7)

從例 1、 例 2 中可以看出: 求 S(A, B) 之步驟。

(i) 先依題設條件, 算出弦長 AB。

(ii) 在 △AOB 中, OA = OB = R (球 半徑), 再由餘弦定理可求出地心 O 對弦 AB 的張角

AOB。

(iii) S(A, B) = R · (

AOB 弧度 )。

例3: 設 A 位於 「東經 125

, 北緯 60

」, B 位於 「西經 145

, 南緯 30

」 試求 S(A, B)

解: 如圖12, 設地心為 O, 北緯 60

圈, 南緯 30

圈的圓心分別為 O

1

、O

2

, 作直線 AC 垂直於南緯30

之截面圓於 C 點, 則四 面體 A − BO

2

C 的高是 AC = O

1

O

2

.. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . . .. . .. . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . .. . . . .. . . . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . .. . . . .. . . . . .. . . . .. . . .. . . . .. . .. . . . .. . .. . . .. . .. . .. . . .. . .. . .. .. . . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. ..

... . .. . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . .. .

. .. . .. .. . .. . .. . .. . . .. . . .. . . . .. . . . .. . . . . . .. . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . .. . . . . . .. . . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . .. . .. .. .. .

... .

. . . . . . . . .. . . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. ...

O

1

O

2

O

N

S

A

A

1

B

C

.. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. ...

... ...

. ...

... . ...

. .... ... ...

... . ...

... . . ...

... .. ...

... . ...

... .. ... .

. . .. . . .. . . . .. . .. . . . .. . . . .. . .. . . . .. . . . .. . .. . . . .. .

.. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . . .. .. . .. .. .. . . .. .. .. . .. .. . . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . ..

... .

.. . .. .. . .. . . . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. . .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .

.. .. .. .. .. . .. . . .. . . . .. . . . .. . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . .. . .. . . . .. . . . . .. . .. .. .. .

圖 12

(i) AB

2

= AC

2

+ BC

2

AC

2

= (O

1

O+ OO

2

)

2

= O

1

O

2

+ OO

2 2

+2O

1

O· OO

2

= (OA cos 30

)

2

+(OB sin 30

)

2

+2OA · OB · cos 30

sin 30

= R

2

+ R

2

sin 60

= (1 +

√3 2 )R

2

BC

2

= O

2

C

2

+ O

2

B

2

= O

1

A

2

+ O

2

B

2

= (OA sin 30

)

2

+(OB cos 30

)

2

= R

2

AB

2

= ((1 +

√3

2 ) + 1)R

2

= (2 +

√3 2 )R

2

(ii) 設

AOB = α, 則

cos α = OA

2

+ OB

2

− AB

2

2 · OA · OB

=−√ 3 4

= −0.433012 (5)

π

2

< α < π, 令 α =

π 2

(0 < α

<

π

2

) 代入 (1) 得 sin α

= 0.433012 . . . 查三角函數值表: α

+

25

30

=

51π 360

(弧度)

α=

π 2

+

51π 360

=

77π 120

(iii) S(A, B) = R · α = 6400 ×

77π 120 +

12901.5 (公里)。

六. 結語

地球上通過兩點的最短路徑, 天文學家 稱之為 測地線 。 多年來筆者任教的一些資優 生都提問過: 「測地線是最短路徑」 的證明問

(8)

題。 當然, 用積分求弧長的方法對高中生而言 少了一份 「親切感」 卻多了三分迷惑。 筆者通 常先用平面圖形 (參見圖 13) 做直觀的解說:

. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . .. . .. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . .. . . .. . . . .. . . . . .. . . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . .. . . . .. . . . . .. . . . . .. . . .. . . . .. . .. . . . .. . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . .. . .. . .. .. . .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. . . .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . ..

... ..

...

. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . ..

. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. . . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. . .. .. . .. . .. .. . . .. .. . .. . .. . . .. . .. . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . . .. . . .. . . . . .. . . . . .. . . . .. . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .. . . .. . .. . .. . .. . .. . .. .. . .. . .. . .. . .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. . . .. . . .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. ..

O 1

O 2

O 3

A B

C 1

C 2

C 3

... . ...

... . ...

. ...

... . ...

... ...

. ...

.. ...

... ...

... ...

... . ...

.. ...

圖 13

以 O

i

(i = 1, 2, 3) 為圓心, 在 同一平面上作通過 A、B 兩點的 劣弧, 易見, 隨半徑 O

1

A, O

2

A, O

3

A 逐漸增長, 它所對應的劣弧 長 C

1

, C

2

, C

3

亦愈來愈短, 並逐 漸趨近線段 AB 的長。 所以 兩點間的各種劣弧中, 半徑愈大 的, 其對應的弧長愈短。

而球面上所有通過 A、B 兩點的劣弧, 都可以 繞弦 AB 旋轉到大圓所在的同一平面上 (此 大圓由 A、B、 球心三點所確定), 問題就變成 圖 13 的情形了。 這種說明對一般的高中生有 一分 「真實感」, 但對數學資優生總覺得不夠 嚴謹, 乃用初等幾何及三角知識 (高中生可以 理解的) 寫了這篇短文, 雅俗共賞, 也許對擔 任資優班的數學教師有一些助益。 本文的關 鍵在於 「引理2」, 因此筆者嘗試用三種方式去 論證: (證一) 是較直觀的幾何法, (證二) 是 用三角知識進行邏輯推理, (證三) 是從函數 的高觀點證明 f (x) =

sin x x

在 (0,

π 2

) 是遞減 (用到微分, 高三學生可以理解)。

三月廿日 (星期六) 上午, 中央研究院數 學研究所葉永南教授, 邀請了湖北武漢市武 鋼三中的數學教師錢展望先生到建國高中演 講, 參與座談的除了本校部分師生外, 尚有北 一女、 師大附中的數學同仁。 會後葉教授私下 懇請中學老師對 「數學傳播」 多賜稿。 筆者先 拋磚, 並寄望中學數學教師將您的數學心得, 研究成果透過 「數學傳播」, 與大家分享。

—本文作者任教於台北市建國中學—

參考文獻

相關文件

在中學時期, 求方程式是代數學上面的重要課題。 在一元方程式方面, 我們學會了利用公 式求一元一次、 二次方程式的解, 也知道它們的圖形是直線或拋物線。 在圖形是曲線的一元三次 以上的方

這篇文章的緣起, 是因為筆者在網路 bbs 的數學討論群, 回答網友的問題:「如何 在一凸五邊形內, 作一直線, 等分該五邊形面 積?」 筆者在網路上, 說明使用等面積轉換的 過程,

定理 10.2-1 座標平面上兩點距離公式 座標平面上兩點距離公式 座標平面上兩點距離公式 座標平面上兩點距離公式 ... 33

如圖,斜線部分的面積為 37 平方公分,試求正方形

節名 指數函數 對數函數 弧度量 三角函數的圖形 平面向量表示法 平面向量的內積 行列式與一次方程組

*小咪的長方形零錢 包,周長是28公分,請 找出小咪的零錢包。 *請找出面積是16 平方公分的圖形。 *請找出面積是8平 方公分且周長是12公 分的圖形。 *老爺爺拿出一條長18

( )如圖,長方形 ABCD 被分割成四個不相同的小長方形,其邊長如圖所示,則大長方形面 積可表示為下列何者?... 阿土伯有一塊正方形田地,邊長為 5x-2

生活中的平面圖形: 三角形、四邊形及圓形是生活中最常見的平面圖形,這一節我們將討